Η ζωή στην αρχαία Σπάρτη

Η σκληρή στρατιωτική εκπαίδευση στην αρχαία Σπάρτη υπήρξε ένας αποφασιστικός παράγοντας για τις επιτυχίες του στρατού. Βέβαια στην περίπτωση της νίκης των Σπαρτιατών στους Αιγός ποταμούς σημαντικό ρόλο έπαιξε, πέρα από την πειθαρχία, και η συμβολή των Περσών οι οποίοι χρηματοδότησαν τους Σπαρτιάτες για τη δημιουργία ισχυρού ναυτικού καθώς και ο Λύσανδρος, ένας φιλόδοξος πολιτικός με ικανός στρατηγός της Σπάρτης.
Πληροφορίες για την καθημερινή ζωή στη Σπάρτη στο 1ο μέρος από το αφιέρωμα της Εκπαιδευτικής τηλεόρασης εδώ.

Νεώτερα από το πολεμικό μέτωπο...

Ο Λύσανδρος, μετά τη νίκη τους στους Αιγός ποταμούς εναντίον των Αθηναίων, μετέφερε τους αιχμαλώτους (ανάμεσα τους τον Φιλοκλή και τον Αδείμαντο) στη Λάμψακο. Παράλληλα έστειλε τον πειρατή Θεόπομπο στη Σπάρτη για να διαδώσει την είδηση της επιτυχίας. Μετά από αυτά συγκάλεσε σύσκεψη για να αποφασίσουν για το μέλλον των αιχμαλώτων. Οι νικητές, σκεπτόμενοι τα προηγούμενα εγκλήματα που είχαν διαπράξει οι Αθηναίοι, αποφάσισαν να τους σκοτώσουν. Μάλιστα ο Λύσανδρος σκότωσε με τα ίδια του τα χέρια τον Φιλοκλή.
Οι Λακεδαιμόνιοι νίκησαν εύκολα τους Αθηναίους σε μια άνιση όπως εξελίχθηκε μάχη. Η νίκη τους οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην επιτυχή έκβαση του σχεδίου του Λύσανδρου ο οποίος μεθόδευσε με πολύ προσεκτικό τρόπο τις κινήσεις του και παγίδεψε τους Αθηναίους. Οι Σπαρτιάτες με αρχηγό τον Λύσανδρο αφού ξεκίνησαν από την Ρόδο, και πλέοντας κοντά στις μικρασιατικές ακτές έφτασαν στη Λάμψακο, σύμμαχο των Αθηναίων, και τη λεηλάτησαν. Από την άλλη, οι Αθηναίοι με ορμητήριο τη Σάμο, λεηλάτησαν τη Σάμο και την Έφεσο, και πλέοντας μακριά από τα μικρασιατικά παράλια, έφτασαν στην Ελούντα. Παράλληλα εξέλεξαν στρατηγούς κοντά σε αυτούς που είχαν, τον Μένανδρο, τον Τυδέα και τον Κηφισόδοτο. Ενώ όμως βρίσκονταν στην Ελαιούντα, μόλις έμαθαν τα νέα για όσα είχαν γίνει στην Λάμψακο ξεκίνησαν για τη Σηστό όπου αφού εφοδιάστηκαν τρόφιμα, έπλευσαν στους Αιγός ποταμούς.
Εν τω μεταξύ ο Λύσανδρος από την επόμενη μέρα άρχισε να εφαρμόζει το σχέδιο παραπλάνησης των Αθηναίων το οποίο με πολλή υπομονή το εφάρμοσε για τέσσερις μέρες. Την πέμπτη ημέρα, όταν είδε πως οι Αθηναίοι δεν είχαν αποβιβαστεί έδωσε διαταγή για επίθεση. Η απόφαση του αυτή τους βρήκε τους Αθηναίους απροετοίμαστους. Τα μόνα πλοία που ήταν επανδρωμένα ήταν του Κόνωνα και της Παράλου έτσι ανοίχτηκαν μαζί στο πέλαγος. Το αποτέλεσμα τελικά δικαίωσε τον Λύσανδρο και τους Σπαρτιάτες αφού πέτυχαν μια πολύ σημαντική νίκη που κατά τη γνώμη μου μπορεί να κρίνει την έκβαση του πολέμου.
Πέρα από την προσεχτική σχεδίαση και την άψογη εκτέλεση των εντολών του Λύσανδρου από τους στρατιώτες του, σημαντικό μερίδιο ευθύνης για την ήττα έχουν και οι ίδιοι οι Αθηναίοι. Ο Αλκιβιάδης παρατηρώντας την εξέλιξη των γεγονότων και βλέποντας την μειονεκτική θέση των Αθηναίων είχε προσπαθήσει να τους βοηθήσει αλλά μάταια αφού οι στρατηγοί των Αθηναίων, κυρίως ο Τυδέας και ο Μένανδρος, τον διέταξαν να φύγει. Οι έξι στρατηγοί των Αθηναίων ήταν δύσκολο να συμφωνήσουν σε μια ενιαία στρατηγική και, όπως φάνηκε και από τη συμπεριφορά τους και την απάντησή τους στον Αλκιβιάδη, διακρίνονταν από αλαζονεία και εγωισμό. Μοναδική εξαίρεση ο Κόνωνας που από την αντίδρασή του κατά τη ναυμαχία έδειξε την αρμόζουσα σοβαρότητα και διορατικότητα.
Προς το παρόν, τον έλεγχο της κατάστασης τον έχει ο Λύσανδρος και αναμένονται εξελίξεις…

Η ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΕΧΝΑΣΜΑΤΩΝ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

Ξεφυλλίζοντας τα σκονισμένα βιβλία της ιστορίας, τις σελίδες εκείνες με τις υπέρλαμπρες μάχες του ανθρώπου οι οποίες σημάδεψαν και εν μέρει καθόρισαν την μετέπειτα ιστορία, ανακαλύπτουμε ότι πίσω από τις κοσμοϊστορικές νικηφόρες μάχες κρύβεται ένα ευφυέστατο και ιδιαίτερα μελετημένο εφεύρημα, το οποίο βασίζεται στην πολυμηχανία και τον παραπλανητικό τρόπο σκέψης μεγάλων ηγετών, στην ικανότητά τους να διακρίνουν τις αδυναμίες των αντιπάλων και να τις εκμεταλλεύονται προς όφελός τους.

Χαρακτηριστικά μπορούμε να αναφέρουμε - και έχοντας βαθύ το αίσθημα περηφάνιας για την οξυδέρκεια των προγόνων μας- το τέχνασμα του Λύσανδρου, ικανότατου Λακεδαίμονα στρατηγού, χάρη στο οποίο κρίθηκαν νικητές της ναυμαχίας στους Αιγός ποταμούς, και ουσιαστικά στον Πελοποννησιακό πόλεμο, οι Σπαρτιάτες. Ακόμα ο Δούρειος Ίππος, (στην ελληνική μυθολογία) επινόηση του Οδυσσέα στον Τρωικό Πόλεμο με κύριο στόχο την παραπλάνηση των Τρώων από τους Αχαιούς και κατ’ επέκταση της νίκης τους, το τέχνασμα του ευφυέστατου Αθηναίου αρχηγού, Θεμιστοκλή, το οποίο υπήρξε αιτία της νικηφόρας έκβασης της -ίσως- σπουδαιότερης ναυμαχίας της αρχαιότητας, της Σαλαμίνας, εναντίον των περσικών δυνάμεων .

Από τα λιγοστά παραδείγματα που αναφέραμε παραπάνω, συμπεραίνουμε ότι η χρήση των τεχνασμάτων του πολέμου παίζει σημαντικό ρόλο στο τελικό αποτέλεσμα. Από στρατηγικής άποψης, το τέχνασμα δεν αντιμετωπίζεται ως πλάνη, δόλος και απάτη, λέξεις που προσδίδουν αρνητικά χαρακτηριστικά στο άτομο που καταφεύγει σε αυτά τα μέσα για την υλοποίηση ενός συγκεκριμένου σκοπού. Αντιθέτως, η χρήση του όχι μόνο δεν κατακρίνεται αλλά και κρίνεται απαραίτητη για την επιτυχία μίας σύγκρουσης . Αποτελεί ευφυέστατο στρατηγικό σχέδιο, διεξοδικά μελετημένες, άψογα οργανωμένες, "υπόγειες" κινήσεις οι οποίες έχουν ως στόχο να αιφνιδιάσουν τον εχθρό και να του προκαλέσουν μεγάλο πλήγμα. Επομένως, πέρα από το σχέδιο επίθεσης που ο στρατός έχει πριν από τη μάχη δεν είναι ασυνήθιστη η χρήση κάποιου τεχνάσματος. Ακόμη και οι σύμμαχοι στη Νορβηγία παραπλάνησαν τον Χίτλερ ως προς τον τόπο απόβασης των συμμαχικών στρατευμάτων, προκειμένου να πετύχουν τη λιγότερη δυνατή οργάνωση του αντιπάλου. Γενικά τα τεχνάσματα στο βαθμό που μπορούν να βοηθήσουν στην έκβαση του πολέμου είναι αποδεκτά, μολονότι θα μπορούσαν να λεχθούν πολλές αντιρρήσεις όσον αφορά το σεβασμό του αντιπάλου και την αναγκαιότητα τήρησης κάποιων νόμων ακόμη και σε περίοδο πολέμου.

Σόνια, Σοφία, Παναγιώτης, Μάριος, Μαριαλίνα

Διαπραγματεύσεις για την τύχη των Αθηναίων

Στους Αθηναίους πρέπει να φερθούμε σκληρά όπως φέρθηκαν κι αυτοί στους συμμάχους τους, όταν εισέβαλλαν στις πόλεις τους και απαιτούσαν από αυτούς με βίαιο τρόπο να γίνουν σύμμαχοί τους ενώ αυτοί προτιμούσαν να κρατήσουν ουδέτερη στάση όπως οι Μήλιοι και λόγω της στάσης τους αυτής οι Αθηναίοι αποφάσισαν να τους κηρύξουν πό
λεμο. Εκτός όμως από τους Μήλιους και πολλές άλλες πόλεις που αρνήθηκαν να γίνουν σύμμαχοι με τους Αθηναίους καταστράφηκαν και μετά περιήλθαν υπό την ηγεμονία τους, γιατί έτσι είχαν μετατρέψει αυτή την προσπάθεια συμμαχίας μεταξύ των ελληνικών πόλεων εναντίον του κοινού εχθρού, των Περσών. Τα λεφτά του συμμαχικού ταμείου τα εκμεταλλεύτηκαν για να φτιάξουν τα μεγάλα δημόσια έργα, και να αυξήσουν τη δική τους δύναμη, ώστε να μη μπορεί καμιά πόλη να τους συναγωνιστεί. Αξίζουν λοιπόν τα χειρότερα. Εξάλλου, έκαναν πολλά λάθη στο χειρισμό της ναυμαχίας στους Αιγός ποταμούς. Οι στρατηγοί τους φέρθηκαν με αλαζονεία στον Αλκιβιάδη όταν αυτός θέλησε να τους βοηθήσει και γενικά έχουν μεγάλη ευθύνη για την τελική έκβαση της ναυμαχίας. Επιπλέον, υποτίμησαν τους Λακεδαιμόνιους και κυρίως τον Λύσανδρο πέφτοντας ουσιαστικά στην παγίδα του. Τέλος, αυτοί δεν ήταν που ψήφισαν στην Εκκλησία του Δήμου για το κόψιμο του δεξιού χεριού όσων πιάνονταν ζωντανοί στη ναυμαχία και αυτοί δεν ήταν που κατακρήμνισαν από τις τριήρεις τους Κορινθίους και τους Ανδρίους; Πώς είναι δυνατόν να αγνοήσουμε όλα αυτά; Θα πρέπει να εκδικηθούμε για τη συμπεριφορά τους.
Από την άλλη, δεν μπορούμε να αγνοούμε ότι οι Αθηναίοι διοικούσαν πολύ καλά όλες τις πόλεις τους για αυτό και καμία ποτέ δεν έπαθε καμία συμφορά κι έτσι τους φέρονταν σκληρά και τιμωρούσαν όποιες πόλεις παρεκτρέπονταν. Τέλος, οι Αθηναίοι εγκαθίδρυσαν το πολίτευμα της δημοκρατίας κάτι το οποίο είναι πολύ σημαντικό για την εξέλιξη του κόσμου.

Ο ρόλος του ηγέτη σε κρίσιμες στιγμές: Λύσανδρος και Αλκιβιάδης

Ενέργειες Λυσάνδρου: ο Λύσανδρος ξεκινώντας από τη Ρόδο, δίπλα στα παράλια της Ιωνίας, εκπλέει προς τον Ελλήσποντο, με σκοπό να αντιμετωπίσει τα πλοία των Αθηναίων και τις πόλεις που είχαν αποστατήσει απ’ τη συμμαχία τους. Ο Λύσανδρος από την Άβυδο κατευθυνόταν προς την Λάμψακο, που ήταν σύμμαχος των Αθηναίων. Οι Αβυδινοί και άλλοι με αρχηγό τον Θώρακα ακολουθούσαν από τη στεριά. Καθώς επιτέθηκαν στην πόλη και την λεηλάτησαν ο Λύσανδρος δεν πείραξε κανέναν από τους πολίτες, διότι πήγε εκεί έχοντας ως σκοπό να ανεφοδιαστεί .

Το σχέδιο του Λύσανδρου: Την επόμενη νύχτα ο Λύσανδρος, αμέσως μόλις ξημέρωσε, έδωσε το σύνθημα, αφού φάνε, αμέσως να επιβιβαστούν στα καράβια και , αφού τακτοποίησε τα πάντα για επικείμενη ναυμαχία και αφού τοποθέτησε στα πλάγια των πλοίων προστατευτικά παραπετάσματα, προειδοποίησε να μην απομακρυνθεί κανείς από την παράταξή του ούτε να ξανοιχθεί στο πέλαγος. Όταν οι Αθηναίοι γύρισαν στους Αιγός ποταμούς, ο Λύσανδρος διέταξε τα ταχύτερα από τα πλοία του με σκοπό να ακολουθήσουν τους Αθηναίους και, μόλις αποβιβαστούν αυτοί, αφού τους κατασκοπεύσουν για ό,τι κάνουν, να επιστρέψουν και να τον ενημερώσουν. Και δεν αποβίβασε τα πληρώματα των πλοίων του, παρά αφού επέστρεψαν αυτά (τα ταχύπλοια πλοία του). Αυτό το έκανε για τρεις συνεχόμενες μέρες με σκοπό να αιφνιδιάσει τους Αθηναίους καθώς αυτοί ξανοίγονταν εναντίον του.

Ο Λύσανδρος την πέμπτη ημέρα της εξόδου των Αθηναίων διέταξε αυτούς που τους ακολουθούσαν, όταν τους δουν να αποβιβάζονται και να διασκορπίζονται στη Χερσόνησο, πράγμα που έκαναν σχεδόν κάθε καθημερινά, γιατί προμηθεύονταν τα τρόφιμα από μακριά και δεν λογάριαζαν το Λύσανδρο , αφού δεν έβγαινε στο πέλαγος να τους αντιμετωπίσει, να επιστρέψουν αμέσως κοντά του και να σηκώσουν για σύνθημα μία ασπίδα στο μέσω της απόστασης μεταξύ τους. Αυτοί έκαναν αυτά όπως διατάχτηκαν . για αυτό το λόγο ο Λύσανδρος διέταξε αμέσως να επιτεθούν από την θάλασσα.

Ενέργειες του Αλκιβιάδη: Ο Αλκιβιάδης, επειδή έβλεπε από τα τείχη ότι οι Αθηναίοι αγκυροβολούσαν στα ανοιχτά και μακριά από οποιαδήποτε πόλη και να προμηθεύονται τα τρόφιμα από τη Σηστό, ενώ οι εχθροί ήταν μέσα σε λιμάνι και σε πόλη διαθέτοντας τα πάντα, γνωστοποίησε ότι δεν έχουν καλό αραξοβόλι και τους συμβούλευσε να μετακομίσουν κοντά σε λιμάνι και σε πόλη έχοντας ως σκοπό να τους βοηθήσει, καθώς οι ίδιοι από εκεί θα μπορούσαν να ναυμαχήσουν όποτε οι ίδιοι θελήσουν .

Εκτίμηση των ενεργειών του Λύσανδρου και του Αλκιβιάδη: Πράγματι όσον αφορά τον Λύσανδρο θα μπορούσαμε να πούμε ότι δικαιώνονται οι επιλογές του από την εξέλιξη των γεγονότων καθώς το τελικό τους σχέδιο πραγματοποιείται με μεγάλη επιτυχία. Παράμετροι αυτής του της επιτυχίας ήταν πρώτα από όλα εκτός από το οργανωμένο του σχέδιο καθώς επίσης και από την πειθαρχία από την οποία διακατέχονταν και η ευνοϊκή τοποθεσία. Η πρώτη του επιτυχημένη επιλογή ήταν το ότι ο ίδιος έδωσε εντολή στα πιο γρήγορα πλοία να ακολουθήσουν και να κατασκοπεύσουν τους Αθηναίους ενώ ταυτόχρονα διέταξε να μην ανοιχτεί κανείς στο πέλαγος . αυτή του η εντολή πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία καθώς τους δίχασε και κατάφερε να τους συντρίψει ολοκληρωτικά την κατάλληλη στιγμή και σε ευνοϊκή τοποθεσία. Από την άλλη μεριά και ο Αλκιβιάδης δικαιώνεται και αυτός καθώς ο ίδιος είχε προτείνει στους Αθηναίους να αλλάξουν τοποθεσία επειδή είχαν αγκυροβολήσει σε ακατάλληλο μέρος. Παρόλο που οι άλλοι στρατηγοί απέρριψαν αυτή του την άποψη ο ίδιος λυτρώνεται μέσα σε εισαγωγικά διότι εφόσον τον άκουγαν τα πράγματα δεν θα έπαιρναν αυτή την τροχιά και η κατάσταση θα ήταν περισσότερο ευνοϊκή για τους Αθηναίους.

Επομένως δίκαια ο Ξενοφώντας στην ιστορική του αφήγηση ξεχωρίζει αυτές τις δύο προσωπικότητες επειδή αποτέλεσαν σημαντικούς παράγοντες στην εξέλιξη της όλης ναυμαχίας.

ΑΡΙΣΤΙΑ & ΕΛΕΝΗ

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΗ ΣΤΟΥΣ ΑΙΓΟΣ ΠΟΤΑΜΟΥΣ, ΛΥΣΑΝΔΡΟ

Δ: Καλησπέρα σας κ. Λύσανδρε. Πρόσφατα έλαβε τέλος ένας μακροχρόνιος πόλεμος μεταξύ των Σπαρτιατών και των Αθηναίων, ο οποίος σας ανέδειξε νικητές. Μετά από αυτή σας τη νίκη έχετε καταφέρει να κερδίσετε το θαυμασμό όλων των Ελλήνων. Για σας, ως αρχηγό της σπαρτιατικής παράταξης υποθέτουμε πως δεν ήταν εύκολο το έργο σας.

Λ: Καλησπέρα। Όντως αφού καταβάλαμε υπεράνθρωπες προσπάθειες και μετά από τόσες αιματηρές συγκρούσεις καταφέραμε να πετύχουμε το στόχο μας.

Δ: Τι πιστεύετε πως έπαιξε τον πιο καθοριστικό ρόλο για τη νίκη σας;

Λ: Στη Σπάρτη φροντίζουμε για τη σκληραγώγηση των αγοριών από μικρή ηλικία। Μόλις συμπληρώσουν το 7ο έτος της ηλικίας τους αρχίζει η στρατιωτική τους εκπαίδευση। Επομένως, έχουν μεγαλώσει προετοιμάζοντας τον εαυτό τους για οποιαδήποτε μάχη μπορεί να προκύψει, έχουν αποκτήσει δύναμη και πειθαρχία. Κατά τη γνώμη μου αυτός ήταν και ο παράγοντας που συντέλεσε περισσότερο στη νίκη μας.

Δ: Σε ότι αφορά στην ενδυμασία του στρατού, προέκυψαν προβλήματα;

Λ: Όχι, αντιθέτως! Ο κόκκινος μανδύας που φορούσαν οι στρατιώτες όχι μόνο κάλυπτε τα τραύματα, αλλά τρόμαζε και τους αντιπάλους. Αποφεύγαμε να φοράμε σανδάλια στις μάχες, προκειμένου να εξασφαλίσουμε τη σταθερότητα της φάλαγγας, γι’ αυτό και πολεμούσαμε ξυπόλητοι.

Δ: Υπήρχε η διάθεση από ορισμένους στρατιώτες να εγκαταλείψουν τη μάχη;

Λ: Σίγουρα υπήρξαν στιγμές που κάποιοι ένιωθαν ανήμποροι να συνεχίσουν, είτε λόγω κάποιας σωματικής βλάβης, είτε ωθούμενοι από φόβο. Αυτό που τους κράτησε, όμως, ήταν το γεγονός ότι αν εγκατέλειπαν, ο λαός θα τους αποδοκίμαζε και αυτό θα είχε ως αποτέλεσμα την περιθωριοποίησή τους..

Δ: Πώς καταφέρατε να διατηρήσετε το στράτευμα οργανωμένο;

Λ: Για να λειτουργεί ο στρατός καλύτερα, φρόντισα ώστε να υπάρχει διαφορετικός αρχηγός σε κάθε τμήμα του. Έτσι, ήμασταν πιο οργανωμένοι, οι εντολές μου εκτελούνταν ταχύτερα και σωστότερα.

Δ: Θεωρείται πως κάποια λάθη του αθηναϊκού στρατού σας οδήγησαν πιο κοντά στη νίκη;

Λ: Το μεγαλύτερο λάθος τους ήταν ίσως το γεγονός ότι θεωρούσαν το στρατό τους ανίκητο και γι’ αυτό φέρθηκαν αλαζονικά, ώσπου τους αιφνιδιάσαμε αλλά πλέον ήταν αργά. Στη συνέχεια το μόνο που τους έμενε να κάνουν ήταν να ακολουθούν τις κινήσεις μας.

Δ: Ευχαριστούμε για την τιμή που μας κάνατε.

Λ: Ευχαρίστησή μου.

ΠΕΤΡΟΥΛΑ, ΚΩΣΤΑΣ, ΓΕΩΡΓΙΑ

Εισαγωγή

Καλό το facebook αλλά ας δοκιμάσουμε και κάτι άλλο... Εδώ θα βρείτε υλικό για το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών Α΄Λυκείου και συγκεκριμένα για τα Ελληνικά του Ξενοφώντα και την Ιστορία του Θουκυδίδη. Εν αρχή ήν το βιβλίο. Αυτό το έφαγε η μαύρη τρύπα του χρέους, οπότε πρέπει να βρεθούν άλλα μέσα. Είναι μια καλή ευκαιρία εξάλλου να εκμεταλλευτούν τα παιδιά τις δυνατότητες που διαθέτει το διαδίκτυο στη μάθηση. Καλή η διασκέδαση αλλά οι δυνατότητες του συγκεκριμένου μέσου είναι απεριόριστες και γιατί να μην τις γνωρίσουν; Ελπίζω να μπορέσω να σας βοηθήσω. Καλή πλοήγηση!